خاموت چیست؟

یکی از انواع میلگردهای فولادی ، خاموت نام دارد که به‌ منظور جلوگیری از ترک‌خوردگی، حفظ شکل بتن و افزایش مقاومت آن مورد استفاده قرار می گیرد. این نوع مصالح ساختمانی برای استحکام و پایداری سازه خصوصاً در برابر زلزله از اهمیت بالایی برخوردار است و در واقع از ریزش سازه جلوگیری می کند. 

بنابراین آشنایی با این نوع میلگرد فولادی، انواع و کاربرد آن اهمیت بسیار زیادی در ساختمان سازی دارد. اگر به دنبال مطلبی هستید تا صفر تا صد میلگردهای عرضی، روش استفاده و تولید و کاربرد آن را به شما معرفی کند، این مطلب برای شماست. ما در این مطلب قصد داریم تا ضمن معرفی این عضو حیاتی سازه، نکات مهمی را در رابطه با استفاده از آن با شما در میان بگذاریم، پس تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.

خاموت چیست؟

استحکام و دوام هر سازه ای، خصوصاً سازه های بتنی بیش از هر چیزی به کیفیت مصالح و تجهیزات به کار رفته در آن و همچنین نحوه استفاده آن ها بستگی دارد. یکی از مهم ترین تجهیزات و مصالح ساختمانی که نقش عمده ای در استحکام و پایداری ساختمان ها دارد، میلگرد است. میلگردها از آغاز تا انتهای یک پروژه نقش دارند و با افزایش استحکام بتن و فونداسیون، به پایداری و قوام هر چه بیشتر سازه ها کمک می کنند. اما امروز و در این مطلب می خواهیم به سراغ نوع خاصی از میلگرد، به نام خاموت برویم. 

خاموت ها برای ساخت و ایجاد سازه‌ ای محکم و مقاوم تولید و ساخته می شوند و انواع مختلفی هم دارند. این میلگرد در مقابل نیروهای برشی و پیچشی از خود مقاومت نشان داده و بدین ترتیب استحکام کلی سازه را تقویت و تضمین می کند. در واقع دو نوع میلگرد این نقش را در سازه ایفا می کنند، یکی میلگرد طولی و دیگری میلگرد عرضی.

میلگردهای طولی به صورت طولی در راستای تیرها و ستون ‌های بتنی قرار گرفته و میلگردهای عرضی به صورت عمود بر میلگردهای طولی و در راستای عرض تیرها و ستون ‌های بتنی قرار می گیرند که به آن ها خاموت هم گفته می شود. بنابراین وظیفه میلگرد عرضی یا خاموت، در بر گرفتن میلگردهای طولی و ایجاد تکیه گاهی برای آن ها است تا از کمانش (پیچش) جلوگیری کرده و همچنین در برابر نیروهای برشی مقاومت کند.  

جنس این نوع میلگردها از نوع A1 و A2 است و معمولاً در سایزهای ۸، ۱۰ و ۱۲ تولید می شوند. لازم به ذکر است که به دلیل قابلیت انعطاف‌پذیری بالای میلگرد آجدار A2 نسبت به سایر انواع میلگردها، از این نوع فولاد برای تولید خاموت استفاده می کنند. بنابراین می توان نتیجه گرفت که این میلگردهای عرضی در انواع مختلفی ساخته و تولید می شوند که در ادامه با آن ها آشنا می شویم.

خرید و سفارش دستگاه خم و برش میلگرد

انواع خاموت

یکی از نکات قابل توجه در رابطه با خاموت ها، این است که این مصالح ساختمانی در انواع مختلف و گوناگونی تولید می شوند و بنابراین کاربردهای متفاوتی هم دارند. بنابراین بسته به نیاز سازه ممکن است انواع مختلفی از آن ها در ساخت یک سازه استفاده شود. در ادامه به معرفی و بررسی هر یک از انواع خاموت خواهیم پرداخت:

خاموت سنتی

مهم ترین و اصلی ترین نوع خاموت، خاموت سنتی است و کاربردهای وسیع و گسترده ای در ساختمان سازی دارد. این محصول به دلیل زاویه خم ۹۰ درجه خود، ظاهر مربعی شکلی دارد. این نوع میلگرد عرضی را به صورت دستی و با کمک اهرم می سازند.

 خاموت معمولی

خاموت معمولی را به دو روش تولید می کنند. یکی از روش ها دستی و با کمک اهرم است و دیگری از طریق دستگاه تولید می شود. این نوع میلگرد عمدتاً در اندازه های مختلف و با قالب بندب های متفاوت ساخته و تولید می شود و یکی از پرکاربردترین میلگردها در صنعت ساختمان سازی است. 

 خاموت مارپیچ

خاموت مارپیج نیز یکی دیگر از انواع خاموت های فولادی است که در ابعاد و اندازه های مختلفی ساخته و تولید می شود. در تولید این میلگرد از دستگاه CNCاستفاده می شود.

خاموت سلولار

یکی از جدیدترین و پیشرفته‌ترین انواع خاموت، نوع سلولار آن است. شکل ظاهری این میلگرد فولادی مانند حلقه های بسته است و از آن برای افزایش استحکام بتن بهره می برند. در واقع این نوع میلگرد عرضی نقش مهمی در جلوگیری از ضعف کششی میلگرد طولی هنگام زلزله دارد و بدین ترتیب از خمش آن‌ جلوگیری می‌ کند.

خاموت ربات

خاموت ربات بسیار شبیه خاموت‌های مارپیچ است و در ساخت این محصول نیز از دستگاه CNC استفاده می شود. اما تفاوت این میلگرد با میلگرد مارپیچ، وجود مربعی در گوشه آن است.

بیشتر بدانید خمکاری میلگرد چیست؟ + انواع روش ها، اصول و استاندارد

روش تولید خاموت

حال که با خاموت و انواع آن آشنا شدیم، بد نیست سری بزنیم به نحوه تولید آن. برای تولید این نوع میلگرد عرضی از میلگرد آجدار استفاده می شود. در واقع وجود آج های روی این نوع میلگرد باعث می شود این محصول بهتر به بتن چسبیده و از این طریق استحکام و قوام بیشتری ایجاد کند. دستگاه مورد استفاده در تولید این نوع میلگرد، دستگاه خاموت زن نام دارد که خود به دو نوع دستگاه خاموت زن دستی و دستگاه خاموت زن ماشینی دسته بندی می شود.

دستگاه خاموت زن ماشینی نیز به دو مدل خاموت زن نیمه اتوماتیک که به اسم خاموت زن گیربکسی (پدالی) معروف است و خاموت زن اوتوماتیک (خاموت زن هیدرولیکی) معروف است.

نکته قابل توجه اینجاست که تولید و ساخت این قطعه فولادی باید به صورت دقیق و با رعایت استاندارد انجام شود. فراموش نکنید که خاموت ها نقش مهمی در استحکام سازه و بنا ایفا می کنند، بنابراین اگر برای ساخت یک سازه از میلگرد بی کیفیت استفاده شود، استحکام و پایداری کلی سازه دچار ضعف و آسیب خواهد شد. 

 
روش استفاده از خاموت در ساختمان

علاوه بر کیفیت و انتخاب صحیح میلگردهای عرضی، نحوه استفاده از آن ها نیز در کیفیت و استحکام سازه موثر است. به همین دلیل هم در این مطلب می خواهیم شما را با  روش استفاده از خاموت در ساختمان و همچنین ضوابط استفاده از آن آشنا کنیم. به طور کلی نحوه استفاده از این محصولات و مصالح ساختمانی را مهندسان و طراحان هر سازه مشخص می کنند، اما با این وجود روند کار تقریباً یکسان است. همانطور که پیشتر نیز اشاره کردیم، انواع مختلفی از خاموت تولید می شود که هرکدام کاربرد متفاوتی دارند. 

به طور کلی از این میلگردهای عرضی برای افزایش استحکام و پایداری آرماتورهای طولی در ستون یا فونداسیون بهره می برند. در واقع این میلگردها، تکیه گاهی جانبی برای آرماتورها هستند و می توانند در مقابل نیرو و ضربه های مختلف مثل زلزله و غیره، از ستون و یا کل سازه حمایت کنند. به همین دلیل هم اگر استفاده از خاموت به درستی و با رعایت ضوابط و قوانین صورت نگیرد، متأسفانه سازه در مقابل این آسیب ها و به خصوص زلزله دوام نداشته و دچار ریزش می شود. اما کاربرد خاموت به همین جا ختم نمی شود، در ادامه با دیگر کاربردهای میلگرد عرضی در ساختمان سازی آشنا خواهیم شد.

کاربرد خاموت در صنعت ساخت و ساز

کاربرد اصلی خاموت در ساختمان سازی و تولید سازه و بنا است. اما این محصولات فولادی چه نقش و کارایی در ساختمان سازی ایفا می کنند؟ برخی از این کاربردها را بررسی می کنیم:

• افزایش مقاومت فشاری در ستون و افزایش استحکام میلگردهای طولی یکی از مهم ترین نقش های خاموت در ساخت و ساز است.
• خاموت ها با دربرگرفتن و حمایت از میلگردهای طولی، باعث افزایش مقاومت آن ها در برابر نیروهای برشی شده و از خم شدن آن ها جلوگیری می کند.
• با قرار دادن این محصول در ستون، انعطاف پذیری ستون افزایش پیدا کرده و بدین ترتیب احتمال شکستن ستون پایین می آید.
• خاموت ها با آج هایی که روی سطح خود دارند به خوبی به میلگردهای دیگر چسبیده و از این طریق مانع حرکت آن ها در زمان بتن ریزی می شوند.

بیشتر بدانید برش میلگرد چگونه انجام می‌شود؟

ضوابط استفاده از خاموت در ساختمان

استفاده نادرست و غیر اصولی در خاموت گذاری منجر به حوادث و آسیب های جبران ناپذیری می شود. در صورتی که این مصالح ساختمانی به درستی اجرا و پیاده سازی نشوند، می توانند ضررهای مالی و جانی بسیار هنگفتی ایجاد کنند، بنابراین رعایت ضوابط استفاده از خاموت در ساختمان، اهمیت ویژه ای در ساخت و ساز دارد. برخی موارد مهم این آیین نامه به شرح زیر است:

• طبق ضوابط استفاده از میلگرد عرضی در ساختمان، باید در هر گوشه‌ این نوع میلگردها، حداقل یک میلگرد طولی قرار بگیرد. 
• خاموت ها باید به صورت یکی درمیان با میلگردهای طولی قرار بگیرند و ترجیحاً از میلگرد سنجاقی استفاده شود. با این وجود اگر فاصله‌ی میلگردهای طولی، کمتر از ۱۵ سانتی ‌متر باشد، میلگردهای عرضی به نحو دیگری دور آن ها پیچیده می شود.

قوانین ملی ساختمان در خاموت گذاری

طبق مبحث نهم از قوانین ملی ساختمان که مربوط به پیاده سازی و اجرای خاموت گذاری است، برای استفاده از خاموت ها شرایطی وجود دارد که باید رعایت شود. این قوانین به شرح زیر است:

رعایت طول ناحیه بحرانی خاموت

طبق این قانون، رعایت طول ناحیه بحرانی خاموت الزامیست. به معنای دیگر این طول نباید به هیچ عنوان از ۶/۱  ارتفاع آزاد ستون کمتر باشد. به علاوه طول بحرانی باید از ضلع بزرگ‌ تر مقطع مستطیلی ستون بزرگتر باشد و  حداقل طول بحرانی نیز باید حدود ۴۵۰ میلی‌متر باشد.

الزامات خاموت بسته شامل فاصله از ناحیه بحرانی

این قانون در مورد فاصله خاموت ها در نایه بحرانی است که نباید از ۲۴ برابر قطر خاموت کمتر باشد. طبق این قانون فاصله میلگردهای عرضی در این ناحیه باید حداقل ۳۰۰ میلی ‌متر ۸ برابر قطر کوچک‌ترین میلگرد طولی باشد. به علاوه اندازه آن ها نیز حداقل نصف کوچک‌ترین ضلع مقطع ستون باشد.

الزامات مربوط به فاصله خاموت ها از نقاط فشاری

فاصله خاموت ها از نقاط فشاری باید از ۳۶ برابر قطر میلگرد خاموت و ۱۲ برابر قطر کوچک‌ترین میلگرد طولی، کوچکتر و همچنین از کوچک‌ترین بعد عضو فشاری هم کمتر باشد .

نکات مهم در مورد خاموت

برخی نکات دیگر که باید برای اجرای اصولی و با کیفیت خاموت ها در نظر بگیرید، به شرح زیر است:

• یکی از مواردی که باید آن را رعایت کنید، عدم استفاده از میلگردهای دسته دوم است. استفاده از میلگردهای دست دوم می تواند تأثیرات منفی بسیار زیادی روی استحکام و مقاومت بتن و در نهایت اسستحکام و پایداری سازه داشته باشد. اگر هنگام خرید خاموت دقت کنیدف متوجه می شوید که میلگردهای دسته دوم عمدتاً رنگ قرمزی دارند.
• برای اتصال و محکم کردن خاموت ها به میلگردهای طولی باید از مفتول هایی از جنس فولاد به نام سیم آرماتوربندی استفاده کنید.
• هنگام تولید و ساخت میلگردهای عرضی باید دقت شود که خمکاری میلگردها در دمای کمتر از ۵ درجه صورت نگیرد.
• بهترین فاصله برای خاموت ها، چیزی حدود ۸ تا ۱۲ برابر قطر میلگرد طولی  و معمولاً ۲۰ سانتی متر یا یک وجب دست است.
• اگر بنابر نیاز سازه احتیاج به خم کردن مجدد میلگردها باشد، بهتر است این کار را به روش سرد و با کمک دستگاه مکانیکی انجام داد.

کلام آخر

پایه و اساس استحکام و پیداری سازه ها بر دوش میلگردهای فولادی است. این میلگردها با افزایش مقاومت بتن و جلوگیری از ضعف و شکستگی آن ها در باربر انواع نیروها و فشارها، مقاومت و استحکام کلی سازه را افزایش می دهند. یکی از مهم ترین و کاربردی ترین انواع میلگرد که نقش مهمی در ساخت و ساز ایفا می کند، میلگرد عرضی یا خاموت نام دارد. در واقع این میلگردها، نوع دیگر میلگردها یعنی میلگردهای طولی را در بر گرفته و با افزایش استحکام و چسبندگی میلگردها با بتن، مقاومت لازمه را فراهم می کنند. این خاموت ها خود انواع مختلفی دارند که هر نوع برای کارکرد متفاوتی مناسب است. لازم به ذکر است که علاوه بر انتخاب نوع صحیح و مناسب میلگرد عرضی، نحوه اجرا و پیاده سازی آن نیز اهمیت زیادی در بحث استحکام و کیفیت کلی سازه دارد. بنابراین تصمیم گرفتیم تا در این مطلب ضمن معرفی این قطعه فولادی پرکاربرد، با نحوه تولید و استفاده و قوانین و ضوابط ملی استفاده از آن نیز آشنا شویم. اگر شما نیز نکته یا نظری در این زمینه دارید، می توانید آن را با ما و سایر علاقه مندان به این مبحث، به اشتراک بگذارید.