ضوابط و الزامات اجرای قالب بندی چیست؟
قالب بندی تنها در صورتی که تحت اصول و ضوابط خاصی اجرا شود، درست و بدون نقص خواهد بود. قالب بندی غیر اصولی می تواند مشکلات زیادی را به وجود بیاورد. در ادامه این مقاله با تمام اصول قالب بندی بیشتر آشنا می شوید.
مسعود تاجیک قالب بندی بتن فرایندی است که کسب تجربه، به بهتر شدن خروجی آن کمک می‌کند. البته کسب تجربه باید در کنار آگاهی از ضوابط و اصول قالب بندی باشد. این مقاله همانند راهنمایی جامع برای قالب بندی و قالب برداری است و می‌توانید در کنار آیین‌نامه‌ها و قوانین مربوطه، از آن نیز برای بهبود فرایند قالب بندی بتن در پروژه خود بهره بگیرید.
معیارهای انتخاب قالب مناسب چیست؟
پیش از دانستن نکات اجرایی و اصول قالب بندی، ابتدا باید بدانید که چگونه می‌توان قالب مناسب را انتخاب کرد. به جز شرایط فنی پروژه و سرعت موردنظر برای اجرای کار، باید برای انتخاب قالب مناسب عوامل زیر را نیز در نظر بگیرید:
- ظاهر بتن نهایی
- قیمت قالب
- دوام و استحکام قالب
- قابلیت استفاده مجدد از قالب
- تجهیزات موردنیاز برای نصب
- بهره‌وری و سرعت اجرای قالب
- وزن قالب (مؤثر در سرعت و قیمت قالب)
معمولاً جنس و قیمت، بیشترین تأثیر را در فرایند انتخاب قالب بتن دارند.
مطلب مرتبط : قرارداد پیمانکاری قالب بندی + نمونه قرارداد
مهم‌ترین نکات اجرایی قالب بندی چیست؟
برای اینکه سطح بتن سازه صاف و یکدست باشد و استحکام آن نیز حفظ شود، باید اصول قالب بندی را رعایت کنید. اصول قالب بندی شامل رعایت نکات ساده زیر می‌شود:
نظافت قالب
همیشه پیش از آغشته کردن قالب به روغن و بستن آن، باید آن را تمیز کنید. این کار باعث می‌شود تا سطح بتن نهایی تا حد ممکن صاف و یکدست شود و درزبندی مناسب برای جلوگیری از خروج شیره بتن صورت بگیرد.
روغن زدن به قالب
یکی از مهم‌ترین الزامات قالب بندی، آغشته کردن قالب با روغن مخصوص است. چراکه استفاده از روغن‌سوخته یا گازوئیل منجر به آسیب به قالب و بتن می‌شود. روغن قالب بندی در دو نوع پایه آب و پایه نفت تولید می‌شود که هرکدام مزایا و معایب خود را دارند و باید بر اساس بودجه و شرایط پروژه آن‌ها را انتخاب کنید. مهم‌ترین نکته در این بخش، قرار دادن قالب‌ها در هوای آزاد به منظور خشک شدن آن‌ها است. این موضوع منجر به عملکرد بهتر روغن می‌شود.
استفاده از اسپیسر
استفاده از اسپیسر باعث می‌شود تا میلگردها دیرتر دچار زنگ‌زدگی شوند. زنگ‌زدگی میلگرد منجر به تضعیف بتن و ترک خوردن آن می‌شود و به همین دلیل قرار دادن حداقل ۲ اسپیسر از الزامات قالب بندی است.
استفاده از دوربین ترازیاب
استفاده از دوربین ترازیاب به تنظیم فواصل شمع‌ها و ایجاد خیز منفی به‌صورت دقیق کمک می‌کند.
نصب پایه‌های اطمینان مطابق اصول
پایه‌های اطمینان باید مطابق نقشه و در فواصل مشخص از دیوارها و ستون‌ها نصب شوند. حداکثر فاصله آن‌ها نیز باید ۳ متر باشد. بر اساس اصول قالب بندی ذکرشده در آیین‌نامه ملی ساختمان، پایه‌های اطمینان باید از تغییر شکل تابع زمان در بتن جلوگیری کنند.
نصب پایه‌های اطمینان برای دهانه‌های عریض‌تر از ۵ متر، تیرهای کنسول با طول بیشتر از ۲.۵ متر، دال‌های دارای دهانه بزرگ‌تر از ۳ متر و دال‌های کنسول با طول بیشتر از ۱.۵ متر، الزامی است.
زمان‌بندی دکفراژ (جمع‌آوری پایه‌های اطمینان)
یک از ضوابط قالب بندی که در آیین‌نامه‌های مختلف روی آن تأکید شده، رعایت برنامه زمان‌بندی برای جمع‌آوری پایه‌های اطمینان است. در اصول قالب بندی، معمولاً توصیه می‌شود که تا قبل از اتمام بتن‌ریزی دو سقف فوقانی و رسیدن بتن به مقاومت ۲۸ روزه، نباید پایه‌های اطمینان جمع‌آوری شوند. برای اطلاع از زمان دقیق باز کردن پایه‌های اطمینان می‌توانید به مقررات ملی ساختمان مراجعه کنید.
ترتیب قالب برداری
در اصول قالب بندی حرفه‌ای، باید قالب‌های کنسول‌ها را به ترتیب و از لبه‌های آزاد به سمت تکیه‌گاه‌ها باز کرد. قالب برداری در دهانه‌ها نیز باید از وسط به سمت تکیه‌گاه‌ها انجام شود. در صورت بتن‌ریزی دومرحله‌ای، باید تا اتمام ریختن بتن مرحله دوم پایه‌های اطمینان دال را حفظ کرد.
مطلب مرتبط : دستمزد و هزینه اجرای قالب‌بندی بتن
مهم‌ترین ضوابط قالب بندی چیست؟
در مبحث نهم مقررات ملی ساختمان با نام «طرح و اجرای ساختمان‌های بتن آرمه»، به مهم‌ترین ضوابط قالب بندی پرداخته شده است. مهم‌ترین اصول قالب بندی ذکرشده در این مبحث، به شرح زیر است:
عملکرد قالب بتن
بر اساس آیین‌نامه ملی ساختمان، قالب بتنی باید بتواند بارهای وارده را تا زمان بازشدن حفظ کند، به سطح بتن شکل دلخواه را بدهد و در برابر گرما، سرما و رطوبت مقاوم باشد. همچنین قالب بتن باید بتواند از بتن در برابر صدمات مکانیکی مراقبت کند و به هیچ عنوان نشتی نداشته باشد.
رواداری قالب بتن
منظور از رواداری، میزان انحراف اعضای مختلف سازه از محورهای قائم و افقی است که بر اساس اصول قالب بندی، قالب بتن باید بتواند از بیشتر شدن این میزان انحراف جلوگیری کند. جدول زیر، رواداری‌های متعارف در ساختمان‌های بتنی را نشان می‌دهد:
| ردیف | شرح | رواداری | |||
| ۱ | انحراف از امتداد قائم | الف | در لبه و سطح و ستون ها، پایه ها، دیوارها، نبش ها و کنج ها | ۶ میلی متر و در هر ۳ متر طول | |
| حداکثر ۲۵ میلی متر در کل طول | |||||
| ب | برای گوشه نمایان ستون ها، درزهای کنترل، شیارها و دیگر خطوط برجسته نمایان و مهم | ۶ میلی متر و در هر ۳ متر طول | |||
| حداکثر ۱۲ میلی متر در کل طول | |||||
| ۲ | انحراف سطوح با ترازهای مشخص شده در نقشه ها | الف | در سطح زیزین دال ها، سطح زیرین تیرها، نبش ها و کنج ها، قبل از برچیدن حائل ها | ۶ میلی متر و در هر ۳ متر طول | |
| ۹ میلی متر در هر چشمه یا هر ۶ متر طول | |||||
| ب | در نعل درگاه ه، زیرسری ها، جان پناه های نمایان شیارهای افقی و دیگر خطوط برجسته نمایان و مهم | ۶ میلی متر در هر ۶ متر طول | |||
| حداکثر ۱۲ میلی متر در کل طول | |||||
| ۳ | انحراف ستون ها، دیوارها و تیغه های حداکننده از موقعیت مشخص شده در پلان ساختمان | در هر چشمه | ۱۲ میلی متر | ||
| در هر ۶ متر طول | ۱۲ میلی متر | ||||
| حداکثر در کل طول | ۲۵ میلی متر | ||||
| ۴ | انحراف از اندازه و موقعیت بازشوهای واقع در کف و دیوار و غلاف ها | ۶ ± میلی متر | |||
| ۵ | اخلاف در ابعاد ستون ها، مقطع عرضی ستون ها و تیرها و ضخامت دال ها و دیوارها | الف | در جهت نقصانی | ۱۲ میلی متر | |
| ب | در جهت اضافی | ||||
| ۶ | شالوده ها | الف | اختلاف اندازه های در پلان | نقصانی | ۱۲ میلی متر |
| اضافی | ۵۰ میلی متر | ||||
| ب | جابه جایی یا خروج از مرکز | دو درصد عرض شالوده در امتداد طول مورد نظر، مشروط بر آنکه بیش از ۵۰ میلی متر نباشد | |||
| پ | ضخامت | کاهش ضخامت نسبت به آنچه تعیین شده | ۵ درصد | ||
| افزایش ضخامت نسبت به آنچه تعیین شده | محدودیتی ندارد | ||||
| ۷ | پله ها | الف | در تعداد معدودی پله | ارتفاع پله | ۱.۵ ± میلی متر |
| ب | در پله های متوالی | کف پله | ۳ ± میلی متر | ||
مصالح به‌کاررفته در ساخت قالب
بر اساس اصول قالب بندی ذکرشده در مقررات ملی ساختمان، باید به مشخصات فیزیکی و مکانیکی مصالح در ساخت تمامی قسمت‌های قالب مثل بدنه، رویه، ملحقات و … توجه کرد. بر همین اساس، فولاد به‌کاررفته در قالب‌های فلزی باید با استانداردهای تولید فولاد به روش نورد گرم مطابقت داشته باشد. چوب به‌کاررفته در قالب‌های چوبی نیز باید کاملاً سالم، بدون گره و پیچ‌وتاب باشد.
همچنین استفاده از آلومینیوم در رویه قالب ممنوع است، چراکه منجر به خرابی قالب و بتن می‌شود. در صورت استفاده از مصالح بنایی نیز باید آن‌ها را در برابر نفوذ آب بتن مقاوم کرد.
مهم‌ترین اصول قالب برداری چیست؟
بر اساس مقررات ملی ساختمان، باید قالب برداری جزءبه‌جزء انجام شود و ضربه زدن به قالب تا حدی مجاز است که منجر به آسیب به بتن نشود. همچنین اصول قالب بندی ایجاب می‌کند که از باز کردن قالبی که هنوز متحمل بار است، خودداری شود. همچنین درصورتی‌که اصول قالب بندی رعایت شده باشد و در حین بتن‌ریزی و بعد از آن یخبندان نشود، می‌توان از جدول زیر برای انتخاب زمان مناسب برای قالب برداری استفاده کرد:
| نوع قالب بندی | دمای مجاور سطح بتن | ||||
| صفر تا ۷ درجه | ۸ تا ۱۵ درجه | ۱۶ تا ۲۳ درجه | ۲۴ درجه و بیشتر | ||
| قالب های قائم | ۳۰ ساعت | ۱۸ ساعت | ۹ ساعت | ۹ ساعت | |
| دال‌ها | قالب | ۱۰ شبانه‌روز | ۶ شبانه‌روز | ۴ شبانه‌روز | ۳ شبانه‌روز |
| پایه‌های اطمینان | ۲۵ شبانه‌روز | ۱۵ شبانه‌روز | ۱۰ شبانه‌روز | ۷ شبانه‌روز | |
| تیرها | قالب | ۲۵ شبانه‌روز | ۱۵ شبانه‌روز | ۱۰ شبانه‌روز | ۷ شبانه‌روز |
| پایه‌های اطمینان | ۲۶ شبانه‌روز | ۲۱ شبانه‌روز | ۱۴ شبانه‌روز | ۱۰ شبانه‌روز | |
همچنین اعداد جدول بالا زمانی معتبر هستند که از سیمان پرتلند معمولی نوع ۱ یا ۲ در ساخت بتن استفاده شده باشد. باز کردن قالب‌ها در مدت‌زمان کوتاه‌تر نیز نیازمند آزمایش بتن قبل از قالب برداری است.
جمع بندی
همان‌طور که گفتیم، مهم‌ترین و چالشی‌ترین نکته در اصول قالب برداری، انتخاب قالب است. برای خرید قالب بتن و تجهیزات قالب بندی باکیفیت، می‌توانید با استفاده از شماره های درج شده با کارشناسان ما در بخش فروش و مشاوره در ارتباط باشید.
